Godfried Bomans schreef in zijn jonge jaren een prachtig sprookje: de rijke bramenplukker. Het verhaalt over een man, die eenzaam in een groot woud woont. Eenzaam, maar niet alleen. Elke dag ontwaakt hij vol dankbaarheid en bewondering voor alle schoonheid om hem heen.
De dauwdruppels zijn voor hem diamanten, de bomen zijn zuilen waarop het dak van zijn enorme huis rust, met bewegend mozaïek aan het plafond. Hij kan er uren naar kijken, liggend op zijn rug en genietend van de steeds wisselende voorstellingen. De meren en vennen noemt hij spiegels, sommige zo groot dat een dag niet genoeg is om eromheen te lopen. En als hoogtepunt is er elke avond, als de zon haar laatste stralen koesterend over hem laat glijden, het concert van de onbekende zanger in het bos. Parelende melodieën vol variatie strelen zijn oor, elke avond opnieuw.
Hij voelt zich rijk en slechts één ding ontbreekt aan zijn geluk: het te kunnen delen met anderen. Dat verandert op een dag, als een ontdekkingsreiziger zich aan zijn deur meldt. Als deze hoort over de spiegels, de zuilengangen, de parels en de muziek, weet hij niet hoe snel hij weer naar de bewoonde wereld terug moet keren. Daar maakt hij zijn ontdekking bekend in de grote stad. En hij belooft iedereen parels, paleizen met bewegende plafonds en elke dag muziek. Dat willen de mensen wel! En masse begeven ze zich naar het bos van de bramenplukker. Deze is blij met zoveel gezelschap en belooft hen zoveel parels als ze maar durven dromen. Maar ze moeten geduld hebben, want die zijn pas ’s morgens te zien.
Met tegenzin gaan de mensen slapen, en de volgende morgen wachten ze ongeduldig tot de bramenplukker naar buiten komt. Als deze de zonovergoten velden vol glinsterende druppels ziet, zegt hij: jullie boffen vandaag wel enorm! Maar de mensen zeggen: hoezo, we zien niets! De bramenplukker begrijpt het niet en maant hen om goed te kijken. Maar de mensen zeggen kwaad: dat is gewoon dauw! En die zuilen, dat zijn gewoon bomen! Die spiegels, dat zijn gewoon bosmeertjes en dat mozaïek, dat zijn gewoon wolken! En die zanger, dat is gewoon een nachtegaal!
Die nacht zit de nachtegaal opnieuw in de boom bij het huisje en zingt zijn hoogste lied. Maar er is niemand meer om te luisteren. Want de bramenplukker hangt aan de tak onder hem, dood.
Ik blijf dit een magnifiek verhaal vinden en het is actueel als altijd. Waar we de werkelijkheid verkleinen en verplatten tot materieel genot en gewin, waar we kunst, poëzie en cultuur als (overbodige) luxe beschouwen, daar verdwijnen de verwondering, de verstilling en de eerbied. Mensen als de bramenplukker eindigen in deze wereld nogal eens aan een boom, of aan een kruis. Laten we dus oog blijven houden voor de parels om ons heen!
Henk Fonteyn
Theoloog, publicist en voormalig legerpredikant